Từ nuôi ngựa sản xuất huyết thanh: Hành trình cách mạng y học của Alexandre Yersin

Năm 1890, một bước ngoặt lịch sử đã diễn ra tại Sài Gòn khi Albert Calmette thành lập phòng thí nghiệm đầu tiên ở Đông Dương, đáp ứng yêu cầu của Toàn quyền Đông Dương. Đến năm 1891, phòng thí nghiệm được nâng cấp thành Viện Pasteur Sài Gòn, dưới sự chỉ đạo của Calmette. Tuy nhiên, một nhân vật khác đã góp phần quan trọng không kém chính là Alexandre Yersin, người sáng lập phòng thí nghiệm thứ hai tại Nha Trang vào năm 1895.

Trong nỗ lực sản xuất huyết thanh điều trị bệnh dịch hạch, Yersin đã xây dựng cơ sở chăn nuôi súc vật thí nghiệm Suối Dầu vào năm 1896, hiện nay thuộc thôn Dầu Sơn, xã Suối Tân, huyện Cam Lâm, Khánh Hòa. Với phương tiện di chuyển hạn chế, Yersin đã đạp xe hơn một giờ mỗi ngày từ Nha Trang lên Suối Dầu để kiểm tra và hướng dẫn công việc chăn nuôi, trồng trọt các loại cây thuốc quý.

Một góc Trại chăn nuôi Suối Dầu ở xã Suối Tân, huyện Cam Lâm, tỉnh Khánh Hòa – tiền thân là cơ sở chăn nuôi súc vật thí nghiệm do Yersin xây dựng năm 1896

Yersin không chỉ dừng lại ở việc sản xuất huyết thanh chống dịch cho người, mà còn tập trung nghiên cứu dịch tễ trên gia súc, đặt nền móng cho ngành thú y Việt Nam. Năm 1899, ông đã thành lập phòng thí nghiệm và đào tạo nhân viên thú y khắp Đông Dương, giúp ngành chăn nuôi phát triển mạnh mẽ từ đầu thế kỷ 20.

Đến trồng cây lấy thuốc

Khi những hoạt động nghiên cứu đã tạm ổn, Yersin quyết định trồng cây để tạo nguồn tài chính cho Viện Pasteur Nha Trang và Trại chăn nuôi Suối Dầu. Hai loại cây ông chọn là cây cao su và cây canh-ki-na. Dù cây cao su từng được trồng thử nghiệm ở vườn thực vật Sài Gòn từ năm 1877 nhưng không thành công, Yersin đã xuất sắc trồng thành công gần 100 ha cao su vào năm 1897 và đã thu hoạch mủ khô vào mùa xuân 1905.

Yersin cũng đã thao tác thương mại khi bán mẻ cao su đầu tiên với giá 2.550 Franc. Nguồn thu từ cây cao su đã giúp ông mua cổ phiếu và duy trì hoạt động của Viện Pasteur.

Sau đó, với giấc mơ trồng cây canh-ki-na là nguồn dược liệu cho thuốc sốt rét, ông đã nhập cây này từ Indonesia và Ấn Độ về trồng thử ở cao nguyên Di Linh và Đơn Dương (Lâm Đồng), cho kết quả khả quan. Năm 1930, sản phẩm đầu tiên từ vỏ cây đã được gửi sang Pháp và được kiểm nghiệm với kết quả tích cực.

Trở thành Hiệu trưởng Đại học Y

Giữa những năm 1900, Yersin được Toàn quyền Đông Dương giao nhiệm vụ thành lập Trường Y Đông Dương, trường đại học đầu tiên tại khu vực này, sau này trở thành Trường Đại học Y Hà Nội. Ông đã nhấn mạnh rằng mục tiêu của trường không chỉ là đào tạo thầy thuốc mà còn là một trung tâm văn hóa, khoa học kỹ thuật.

Căn nhà lá đồng thời là “phòng thí nghiệm” của Yersin ở Hồng Kông – nơi ông tìm ra vi trùng dịch hạch

Yersin, một người sống giản dị và gần gũi, đã sử dụng thành tựu của mình để hỗ trợ cộng đồng quanh mình. Ông thường tổ chức chiếu phim khoa học và chia sẻ những hiểu biết của mình với người dân xóm Cồn. Những hoạt động giản dị nhưng đầy ý nghĩa của ông đã góp phần không nhỏ vào việc nâng cao nhận thức cộng đồng về sức khỏe và khoa học.

Kết luận

Hành trình của Yersin không chỉ dừng lại ở những nghiên cứu và phát minh. Ông đã xây dựng và duy trì những hoạt động thiết thực cho cộng đồng, từ sản xuất huyết thanh cho đến trồng cây dược liệu, cũng như đào tạo thế hệ bác sĩ tiếp theo. Di sản mà ông để lại cho ngành y tế và thú y Việt Nam là vô giá và vẫn còn được công nhận cho đến ngày nay.

Để tìm hiểu thêm về Alexandre Yersin và những đóng góp của ông cho y học, bạn có thể tham khảo các bài viết trên Viện Pasteur Nha Trang và Wikipedia.

Nguồn Bài Viết “Ông Năm” YERSIN – Nhà bác học, ân nhân vĩ đại của nhân loại